💠 اثر ویژه اعتقاد به هریک از مراتب ولایت امیرالمؤمنین

📝  گفتاری از استاد حسینی شاهرودی ـ روز عید غدیر 1402

📅  16 / تیر/ 1402

🔹 هم هدف از آفرینش و هم مسیر حرکت انسان به‌سوی توحید است. یعنی همه هم برای وصول و رسیدن به توحید آفریده شدند، و هم این‌که در این مسیر حرکت می‌کنند و به توحید باید برسند.

🔹 ولی رسیدن به حقیقت توحید تقریباً می‌شود گفت امکان‌پذیر نیست؛ برای هیچ‌کس امکان‌پذیر نیست. نه برای آدم‌های معمولی، نه برای متوسطین و نه برای کسانی که در مرتبه انبیا و اولیا هستند، رسیدن به حقیقت توحید امکان‌پذیر نیست.

🔹 بسیاری از پیامبران که نمونه‌های آن را در قرآن مشاهده می‌کنید، مثل حضرت موسی علیه الصلات و السلام، جلوه‌ای از جلوات توحید را که می‌خواست، آن اتفاق افتاد که یا دچار صعقه شد یا دچار هلاکت شد یا مُرد یا بیهوش شد یا هرچه که باشد، اهمیتی ندارد. یعنی کسانی مانند حضرت موسی که جزو پیامبران بزرگ است و دومین یا سومین پیامبر در میان انبیا هست، وقتی خواسته از نزدیک جلوه توحید را مشاهده کند، آن‌گونه اتفاق افتاده، بقیه مردم و غیر انبیا که حکمشان معلوم است.

🔹 بنابراین دسترسی به توحید ضمن این‌که غایت قصوی است، ضمن این‌که سیر به‌سوی خدای متعال هیچ‌وقت تمام نمی‌شود یعنی اصلاً منزل و مرتبه‌ای نیست که انسان‌ها به آن برسند، بگویند به این‌جا رسیدیم، بعد چه‌کار کنیم؟ اصلاً این امکان‌پذیر نیست. یا مثلاً به جایی برسند چنان‌که عامه مردم گاهی سؤال می‌کنند که وقتی بهشت رفتیم، بعد آن چه؟ چون مقصد، مقصدِ نامتناهی است، دسترسی به آن امکان‌پذیر نیست، بنابراین این سؤال هیچ وقت مطرح نخواهد شد که تکراری می‌شود. تکرار در عالم هستی امکان‌پذیر نیست.

🔹 بنابراین همه در مسیر توحیدند و باید به‌سوی توحید حرکت کنند و بخواهند یا نخواهند هم حرکت می‌کنند. یعنی نه‌فقط مؤمنین به‌سوی توحید حرکت می‌کنند، کفار و منافقین هم همین‌گونه هستند؛ بی‌دین‌ها و با دین‌ها بلکه حیوانات هم همین‌گونه است. طبیعت هم همین‌گونه است. اصلاً چیزی نیست که در یک جا و یک مرتبه متوقف بشود و کسی بخواهد دستش را بگیرد. اگر دستگیری وجود دارد، برای این است که سرعت به آن‌ها بدهند. انبیا آمدند سرعت سیر انسان‌ها و به‌تبع انسان‌ها سایر موجودات را به‌سوی توحید تشدید کنند.

🔹 بنابراین مقصد این است و دسترسی به آن امکان‌پذیر نیست. آن چیزی که انسان‌ها می‌توانند برسند، عبارت است از ظاهر توحید و تجلیات توحید. مثل آن چیزی که حضرت موسی علیه الصلات و السلام خواست و مثل آن‌چه که پیامبر خاتم دست پیدا کرده. در اصطلاحات عرفانی به ظاهر توحید «ولایت» می‌گویند. یعنی یک حقیقت است که باطن آن توحید است، ظاهر آن ولایت است. آنچه که قابل دسترسی است ولایت است. وقتی می‌گوییم قابل دسترسی است، معنایش این نیست که آدم‌ها در همین دنیا یا صد سال و هزار سال و ده هزار سال بعد از دنیا می‌توانند به آن برسند. مقصود این است که جمعی از انسان‌ها بالاصاله می‌رسند مانند پیامبر خاتم و ولی خاتم. این‌ها به حقیقت ولایت می‌رسند چون حقیقت ولایت خودشان هستند، لکن نه وجود دنیوی آن‌ها، بلکه فراتر از آن، وجود برزخی و وجود قیامتی و فراتر از آن وجود عینی و وجود علمی و مراتب بعدی آن‌ها. بنابراین مقصد توحید است. اما آن‌چه آدم‌ها یا بالاصاله یا به‌وسیله و طفیل دیگران می‌توانند دست پیدا کنند، ولایت است.

🔹 ولایت خدای متعال عام و تام و شامل هست. الله ولی الذین آمنوا؛ مقصود از آمنوا کسانی نیست که ایمان تام دارند؛ بلکه کسانی که مرتبه‌ای از مراتب ایمان را داشته باشند، ایمان‌شان به خدای یگانه باشد یا درجات فروتری که یا از نظر انبیا و اولیا یا برحسب شریعت شایسته انسان نیست، اما بالاخره درجه‌ای از ایمان هست، یعنی کسانی هم که بر حسب ظاهر ایمانشان توحیدی نیست و مثلاً تثلیثی است و به خدایان متعدد تعلق گرفته، این‌ها هم از مصادیق ایمان در «الله ولی الذین آمنوا» قرار گرفته‌اند، یعنی این‌ها هم در همان مسیر حرکت می‌کنند. بنابراین کل عالم هستی که به‌سوی توحید حرکت می‌کند، می‌تواند به مرتبه ولایت یا مرتبه مشاهده ولایت و زندگی کردن با اولیای خدای متعال دست پیدا کند. ممکن است برای برخی در دنیا باشد مانند حضرت سلمان رضوان الله تعالی علیه، ممکن است برای برخی در عالم برزخ باشد که جمعیت بیشتری است، برای برخی در عالم قیامت و درجات و درکاتی که عالم قیامت و بعد از آن دارد.

🔹 پس ولایت یعنی ولایت الهی که همه‌جایی است و همه مؤمنین را شامل می‌شود. لکن این ولایت الهی که دارای درجات تام و تمام و متعدد و متفاوت و بی‌نهایت است، درجه کامل آن که ولایت همه انبیا و اولیا سایه آن ولایت به‌حساب می‌آید، ولایت امیرالمؤمنین علیه الصلات و السلام است. به‌گونه‌ای که اگر بخواهیم تشبیه کنیم، ولایت امیرالمؤمنین علیه الصلات و السلام را باید به ولایت خدای متعال و «الله ولی الذین آمنوا» تشبیه کنیم یعنی ولایت امیرالمؤمنین هم عام و تام و شامل است و همه را در بر می‌گیرد، لکن هرکسی به اندازه و استعداد و قابلیت خودش.

🔹 این‌که این روز را عید الله نام نهادند، در روایت عید الله است، نه عید امیرالمؤمنین یا این‌که در عرف شیعیان می‌گویند عید سیدها، عیدِ الله است، الله یعنی آن مرتبه‌ای از ذات و صفات خدای متعال که تمام کمالات به‌گونه‌ای جمع شده که چیزی از عالم هستی وجود ندارد مگر این‌که تحت تدبیر اوست، مگر این‌که مشتاق اوست و به دنبال او می‌دود. یعنی به تعبیر شناخته‌شده‌تر در ظواهر دینی، اسم اعظم است. الله اسم اعظم خدای متعال است. چنین روزی که روز ولایت امیرالمؤمنین علیه الصلات و السلام است، عید الله است، یعنی یک عید جامع است؛ هم ظاهر را در بر می‌گیرد، هم باطن را در بر می‌گیرد، هم اول را و هم آخر.

🔹 به همین خاطر است که همه انبیا و اولیا با همه کمالات‌شان و همه درجاتی که در مسیر رسیدن به توحید یا ولایت تام و تمام دارند، باید از طریق ولایت امیرالمؤمنین علیه الصلات و السلام بگذرند. به همین خاطر است که در روایات متعددی داریم که امیرالمؤمنین بر همه انبیا برتری دارد. لکن نمونه‌ها و شواهدی که آوردند، شواهدی است که عامه مردم بفهمند. مثلاً پیامبری فرمود که می‌شود زنده کردن مرده را به من نشان بدهی؟ خدای متعال فرمود مگر ایمان نداری؟ فرمود چرا، ایمان دارم، برای این‌که اطمینان قلب پیدا کنم. بعد در روایت دارد که امیرالمؤمنین اطمینان قلب داشته، پس برتری دارد. این‌ها تعبیرهای عرفی است و عامه مردم می‌توانند متوجه بشوند. آن‌چه که عامه مردم شاید نتوانند متوجه بشوند، این است که امیرالمؤمنین، ولایتش اتم همه ولایت‌ها و تالی تلو ولایت خدای متعال و هم‌ردیف ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هست.

🔹 بنابراین چنین روزی که برای حفظ توجه ما به ولایت و تذکر به ولایت است، همین که به یاد ولایت امیرالمؤمنین علیه الصلات و السلام باشیم، خود یک قدم است برای این‌که به تجلیات، وجود، ظلال و کمالات ولایت ان شاء الله دست پیدا کنیم. ان شاء الله بشود در دنیا و اگر نشود در عالم برزخ و اگر نشد در عالم قیامت. این مسیر طولانی است یعنی برای یک سال و یک قرن و یک هزاره نیست. ما این مسیر را داریم طی می‌کنیم، بلکه ان شاء الله در توجه‌مان به ولایت امیرالمؤمنین علیه الصلات و السلام و اهل بیت پیامبر صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین سبب شود که سرعت ما برای دسترسی به ولایت شدت پیدا کند، تمام‌تر بشود و ان شاء الله برسیم به آن‌جایی که هم خدا راضی است و هم خودمان راضی باشیم.

صوت