27 /9 /93 ـ شب 26 صفر 1436
مقدمه
1ـ آنچه تا اینجا گفته شد به عنوان یک مقدمه عمومی بود مبنی بر اینکه عقل از نگاه دین اهمیت دارد به‌گونه‌ای که ممکن نیست از آن چشم پوشی کرد
بنابر فرض حتی اگر آیه یا روایتی در تأیید عقل نداشته باشیم، بازهم عقل معتبر است، به این خاطر که اعتبار همه عقاید انسان وابسته به عقل است
بر فرض محال، حتی اگر روایاتی در تأیید عقل نداشته باشیم یا آیات و روایاتی داشته باشیم که عقل را رد کند، بازهم عقل معتبر است
اگر عقل فاقد اعتبار باشد، نبوت و عصمت قابل اثبات نخواهد بود
آنچه در گذشته گفتیم، در تأیید اعتبار عقل نیست، زیرا ادراک عقلی و اعتبار اداراکات عقلی، ذاتی عقل است و چیزهای بیرون از عقل، اعتبار خود را از عقل گرفته‌اند، حتی معجزه.
بیش از 400-500 آیه در تأیید عقل آمده است
بحث ما عقلانیت در حوزه شریعت یا اعمال و رفتارهای عملی (فقه) ‌است
آنچه مورد اختلاف بلکه انکار بسیاری از متدینان و عالمان دینی است، دخالت و حجیت عقل در حوزه شریعت یا دستورات عملی و فقه است
2ـ گذری بر منابع چهارگانه در استنباط احکام: کتاب، سنت، عقل و اجماع
حجیت اجماع در گذشته و حال: اکنون نیز علما بر آنند که اجماع حجیت ندارد
سنت بر سه دسته است: قول و فعل و تقریر معصوم
بررسی حجیت و دلالت سنت و چگونگی آن
آیا پیامبر احکام و تکالیف ویژه و مخصوص به خود دارد؟
تأویل افعال انبیا؛ ضرورت و چگونگی آن
اشاره: قتل نفس توسط حضرت موسی و گرفتن لحیه هارون
سنت رفتاری معصوم، برخلاف گفتار او دلالت ندارد، چراکه ممکن است مخصوص به آنها یا مخصوص به زمان خاصی باشد
تعارض قرآن و روایات در مسأله تعدد زوجات!
تقریر معصوم نیز دلالت ندارد
اقسام تقیه
به قرآن آنگونه که باید توجه نشده است
علما به عقل کم توجه کردند: نمونه‌هایی از کم توجهی علما به عقل:
1ـ غزالی
تقریباً تمام علما اتفاق نظر دارند که احکام الله تابع مصالح و مفاسد نفس الامری است (نظریه مشهور)
نظریه دقیق و ادق: احکام الله تابع اطاعت از دستور خدای متعال است به انگیزه پیدایش عبودیت
جایگاه عقل را به عنوان منبع احکام نمی‌توان نادیده گرفت چون مدرِک حسن و قبح است
آن‌که مکاسب شیخ انصاری را بفهمد، مجتهد مسلم است
2ـ شیخ انصاری
آیا عقل می‌تواند منبع حکم شرعی باشد؟
آیا آنچه علما در آن اختلاف دارند، حجیت عقل به عنوان منبع احکام است یا ابزار بودن عقل برای استنباط حکم از نقل؟
اختلاف در آن است که عقل بدون مراجعه به نقل حکم خدا را دریابد. یعنی آیا عقل مستقلاً قابلیت درک احکام و ملاک آن را دارد؟
معنای قطع:
1ـ گاهی به معنای یقین یعنی تصدیقی که از برهان به دست آمده باشد یعنی عقیده جازم مطابق با واقع (یقین فلسفی)
2ـ یقین حاصل از غیربرهان یا اطمینان (یقین علمی)

صوت

فیلم (قسمت اول)

فیلم (قسمت دوم)

فیلم (قسمت سوم)

فیلم (قسمت چهارم)

فیلم (قسمت پنجم)

28 /9 /93 ـ شب 27 صفر 1436

ادامه بررسی سخنان شیخ انصاری در حجیت عقل در منبع بودن احکام

ارایه و بررسی روایاتی که شیخ انصاری و اخباریان در رد حجیت عقل بدان استناد جسته‌اند

مراتب و چگونگی متابعت و همراهی امام و ولی خدا

اقتدا به ولی معصوم در افکار و اندیشه‌ها کار بسیار شاق و سختی است

باطن عمل، عبارت است از فهم و معرفت

بهترین و سخت‌ترین حوزه تولی و همراهی امام، حوزه اعتقادی است و سهل‌ترین آن حوزه اعمال است

عصمت انبیا، ضرورت عقلی و خطا برای آن‌ها امتناع عقلی دارد، مانند فرض وجود شریک الباری

اگر ـ بر فرض ـ خطا برای انبیا محتمل و ممکن باشد، نبوت و ولایت قابل اثبات نیست.

پیامبر و امامی که معصوم نباشد، تناقض است

برآیند این روایات در بیان شیخ انصاری این است که تنها اطاعت از اوامر و احکامی لازم است که از معصومین به ما رسیده است

محور استدلال اخباریان آن است که وساطت معصوم را نباید نادیده گرفت

بررسی استدلال اخباریان مبنی بر اینکه وساطت امام معصوم شرط سعادت است

حق مطلب آن است که روایات به نحو مطلق وساطت را اثبات نمی‌کند

روایاتی که ظاهر هستند، نمی‌توانند حجیت ظهورات را اثبات کنند و روایاتی که نص باشند، می‌توانند ظهورات را اثبات کنند.

می‌شود مؤمن به درجه‌ای از ایمان برسد که به مصونیت دست یابد؛ بلکه چنین چیزی ضرورت دارد

ابلیس چون مصونیت ندارد، یک خطا باعث سقوط او شده است

روایات ذکر شده ظهور غیرمعارض ندارند

بررسی دسته‌ای دیگر از روایات صریح در این باره که با عقل نمی‌توان دین را یافت و شناخت

1ـ ان دین الله لا یصاب بالعقول

2ـ انه لا شیئ ابعد عن دین الله من عقول الناس

تشابه فقه مدنی و اجتماعی در کشور ما و دیگر کشورها، نشانه قابلیت دست‌یابی به احکام به‌واسطه عقل است

صوت

فیلم (قسمت اول)

فیلم (قسمت دوم)

فیلم (قسمت سوم)

فیلم (قسمت چهارم)

فیلم (قسمت پنجم)

فیلم (قسمت ششم)