3ـ 1ـ 27ـ طهارت چيست؟

از نظر افلوطين، پاكي، رهايي نفس از هر چيز بيگانه‌اي است. (ر.ك. 4،2،1). پاكي اين است كه نخست فكر و نظر خويش را از هرگونه غير بپالايد و «به پندارهاي آن دل نبندد»، (3،2،1). آن‌گاه در عمل به فضايل بپردازد و «به جاي مشاركت در پندارهاي تن، اهل عمل باشد» (همان). و بالاخره از هر چيزي كه غير خداست، خود را جدا سازد. عصارة پاك شدن كه به نظر وي مغز و محتواي همه فضايل است، عبارت است از ترك تن، ترك پندار و مجرّد ساختن خويش از غير حق. (ر.ك. همين نوشتار، 2ـ 3ـ 20).

سيد نيز در مباحث توحيد، به اين نكته به تفصيل پرداخته است. وي در توحيد اهل شريعت، نفي خدايان متعدّد و مقيّد را مقصد و هدف آن‌ها دانسته است (ر.ك. اسرار الشريعه، 53). و در توحيد اهل طريقت، نفي هرگونه فاعل و سبب را شرط دانسته و آن را مقدمه دست‌يابي به مقام توكّل شناخته است (ر.ك. همان،73). و در توحيد اهل حقيقت، نفي مطلق غيريّت، اختصاص هستي به حق تعالي و عارضي و مجازي دانستن و ديدن هستي غير او را بيان كرده است (ر.ك. همان، 8ـ77). و بالاخره دست‌يابي به مرتبة فنا را، كه نفي هرگونه بيگانه از عالم هستي است، مايه پاكي باطن و ظاهر از نجاستِ شركِ نهان كه پنهان‌ترين و زشت‌ترين انواع آلودگي‌هاست، مي‌داند. (همان، 70). (ر.ك. همين نوشتار، 1ـ1ـ 3ـ1).