3ـ 1ـ 35ـ راه كسب علوم حقيقي

اهل معرفت، علوم و معارف را داراي مراتبي مي‌دانند كه هر كدام از آن‌ها با ابزار ويژه‌اي به دست مي‌آيد. افلوطين نيز بر همين اعتقاد است. به عنوان نمونه براي آگاهي از عالي‌ترين جايگاه كمال كه ارواح ناب و پاك پس از جدايي از بدن، بدان مي‌رسند، بايد به ابزار ديگري غير از ابزار كسب علوم و معارف رايج، تمسّك جست، بلكه بايد ابزار اين‌گونه علوم را به كناري نهاد؛ زيرا اين‌گونه ابزار حجاب شناسايي چيزي است كه در مراتب فراتر قرار دارند و به تعبير وي، اگر بخواهي به آن‌جا راه ببري، نبايد از چشم‌ها ياري بجويي. (ر.ك. 24،3،4). (ر.ك. همين نوشتار، 2ـ 4ـ 1).

به نظر سيد نيز همه علوم را با ابزارهاي متعارف نمي‌توان به دست آورد، به همين جهت است كه حضرت اميرمؤمنان (ع) كميل را براي دست‌يابي به مقصود خويش كه حقيقت بود، به سكوت و توجه كلّي به حق تعالي امر كرد تا بتواند با چشيدن كه عالي‌ترين درجات وصول است، بدان دست يابد. (ر.ك. جامع الاسرار، 52).

ترك ابزارهاي مادي و صوري بدين جهت است كه اين‌گونه امور نه تنها كسي را به حقيقت رهنمون نمي‌شوند و از آن پري‌روي مستور، پرده برنمي‌دارند، بلكه خود حجاب او هستند. به تعبير سيد، اين‌گونه امور، حجاب صوري‌اند (ر.ك. تفسير المحيط، ج1، 323ـ321). و علوم حاصل از آن‌ها، حجاب معنوي‌اند. (همان). آن‌چه خود حجاب است، كي تواند كشف حجاب كند. (ر.ك. همين نوشتار، 3ـ 1ـ 37؛ 1ـ3ـ 12ـ 1).