3ـ 1ـ 9ـ تشبيه، تنزيه و جمع

سيد دربارة تشبيه و تنزيه به تفصيل سخن گفته است و حاصل نظريه وي نفي هر يك از آن دو به تنهايي و پذيرش آن دو با يكديگر است. از برخي تعابير افلوطين نيز مي‌توان چنين نظريه‌اي را استنباط كرد. مي‌توان گفت وي آن‌جا كه فضيلت‌هاي آدمي را ـ البته به معني ديگرـ به خدا نسبت مي‌دهد، به تشبيه اشاره دارد و آن‌جا كه بدون شك فضيلت‌هاي الهي را متفاوت از فضيلت‌هاي آدمي مي‌داند، به تنزيه اشاره دارد و آن‌جا كه فضيلت‌هاي آدمي را مرتبة محسوسِ فضيلت‌هاي الهي مي‌داند و كمالات حق تعالي را مرتبه معقولِ فضيلت‌هاي آدمي مي‌داند، به جمع ميان تشبيه و تنزيه نظر دارد. (ر‌ك 1،2،10).(ر.ك. همين نوشتار، 1ـ1ـ9؛ 2ـ 3ـ 20).