[جلسه چهارم ـ 2/ 7/ 1387 ـ 22 رمضان 1429]

شب قدر؛ نزول تفصيل علم اجمالي الهی به‌واسطه ولی خدا

نكاتي پيرامون شب قدر

اشاره: سفارش روايات به اينكه به قضا و قدر نزديك نشويد، چون سر الله است.

سر الله یعنی اموری که اولاً مربوط به اسم اعظم خدای متعال و ثانیاً غیب است و تنها افراد خاصی توانایی شناسایی و دست‌یابی به آن را دارند.

معنای نزدیک نشدن به قضا و قدر، نهی نیست، بلکه ما نمی‌توانیم نزدیک شویم، همچنان‌که ما نمي‌توانيم درباره ذات خدا بينديشيم، چون برتر از اندیشه است.

ما با اندیشه، ادراک و ابزارهای عقلی، ذهنی، خیالی و وهمی خود توانایی فهم قضا و قدر الهی را نداریم.

البته ابزار دیگری وجود دارد ولی مربوط به عقل نیست که عبارت است از ابزارهای شهودی مانند تقوا

تقوا، تنها راه دست‌يابي به علوم حقيقي فراتر از عقل و ماوراي طبيعت است

اشاره: ديدن و شنيدن فراتر از حس

عظمت سر قَدَر و افشاي آن

اگر سرّ قدر بر غیر اهل آن آشکار شود، عبادت نخواهند کرد

شب قدر عبارت است از تمثل و تنزل قَدَر الهي

اشاره‌اي به معناي عرفي و ظاهري نزول ملائكه و روح بر ولي كامل

با توجه به این‌که در شب قدر روح اعظم تنزل پیدا می‌کند، حکایت دارد همه ملائکی که شایستگی و قابلیت تنزل در ملکوت را داشته باشند، تنزل می‌یابند

آنچه از قَدَر خدای متعال در شب قدر تنزل می‌یابد

آنچه که در کتابی که نازل می‌شود و آن‌چه که در کتابی که نازل نشده است و آن‌چه در ذات و علم خدای متعال وجود دارد، عین هم و ثابت و لایتغیر است

تمام آن‌چه در این کتاب‌ها ثبت است، به اقتضای وجود ما همراه با اختیار است

در شب قدر چه رخ مي‌دهد؟ نزول تفصيل علم اجمالي و جمعي

وجود موجودات در عالم جبروت جمعي و قرآني است، بر خلاف طبيعت و ملكوت طبيعت

ويژگي وجود جمعي

موجودات عالم جبروت، قدسی‌اند

كتاب‌هاي انبياي گذشته مربوط به عصر معینی است

برتري قرآن بر كتاب‌هاي انبياي گذشته

قرآن به‌هنگام تنزل و ورود در جهان طبیعت، بخشی از طبیعت نیست و در این‌جا هم قرآن است، با این تفاوت که در عوالم دیگر قرآنِ مجمل است و در این‌جا قرآنِ مفصل است؛ تفصیل کل شئ به نحو قرآنی است

یعنی همچنان‌که انسان‌ها پیش می‌روند و تغییر و تحول دارند، معارفی که در باطن قرآن وجود دارد، پیوسته عیان و آشکار می‌شود

بر این اساس، آنچه در علم الهی است، وجود جمعی و اجمالی است و در شب قدر مرتبه تفصیلی آن بر قلب ولی کامل نازل می‌شود

اشاره‌اي به معناي سال در معناي شب قدر

همه کسانی که سهمی از ارتباط و اتصال و وحدت با سرّ قَدَر الهی دارند، بدون استثناء شب قدر هستند

دقیق‌ترین معنای شب قدر و قدر حقیقی که محیط بر همه قدرهاست، وجود مبارك فاطمه زهرا صلوات الله و سلامه علیها است

قدر حقیقی همیشه پوشیده و غیب است و هیچگاه عیان و آشکار نمی‌شود و در روز قیامت نیز حضرت زهرا سلام الله علیها غیب محض است

حاصل سخن: قدر عبارت است از به تفصیل درآمدن علمِ حقیقیَ ذاتیَ اجمالیِ خدای متعال به‌واسطه ولی خدا

حبيب خدا و خاندان مطهرش علیهم السلام، فوق آسمان‌های هفتگانه و محیط بر آن‌ها هستند و جمع بین مقام اجمال و تفصیل هستند

هرکه سهمی از حیثیت ملکوتی یا علم اجمالی در عین تفصیلی خدای متعال خدای متعال داشته باشد، به همان اندازه قدر است، در نتیجه برخی از مؤمنین هم شب قدر هستند

معناي ديگري از شب قدر که به فهم عوامانه نزدیک‌تر است

فهم عوامانه مقتضی این است که همه‌چیز را بر وفق مراد خود بسازیم، نه خویش را بر وفق مراد بسازیم

قضا و قدر، علم خدای متعال است

نظريات درباره علم الهي:

1ـ خدای متعال به همه ممکنات آگاه است و چون علم حضوری دارد، همه ممکنات نزد او حاضرند (این نظریه مشهورتر است)

2ـ تمام موجودات نزد خدای متعال حاضرند، نه تمام ممکنات (این نظریه مقبول‌تر است)

با توجه به نظریه اول، معنای شب قدر این است که از خدا می‌خواهیم احتمال‌های ممکنی که مطلوب و مقبول ماست را به فعلیت برساند

ابتنای این معنا بر ایجاد تغییر در خدای متعال است که اساساً مقبول نیست

اعتبار شب قدر به امیرالمؤمنین علیه الصلات و السلام بوده است، حتی اگر آن حضرت در این شب‌ها به شهادت نمی‌رسید، زیرا حقیقت شب قدر، وجود مبارک آن حضرت است

مذاكره علم، افضل اعمال شب قدر

پرسش و پاسخ:

تعابير مختلف درباره شبهاي مختلف نقل شده براي شب قدر در روايات: این شبها نمادی از مراتب اجمال و تفصیل و ترتبی ولی کامل علیه الصلات و السلام است

معناي بار امانت و پذيرش انسان