(14) عدم استفاده از عقل، کفران نعمت است
30 /9 /93 ـ شب 29 صفر 1436
بررسی روایاتی که علاوه بر اهمیت عقل، استقلال و توانایی آن را در فهم احکام اثبات میکند
1ـ فقد العقل شقاء[1]
منظور از فقدان عقل
رسیدن مجانین به سعادت در عوالم دیگر تقریباً قطعی است
1ـ منظور از فقدان عقل، مجانین و سفها نیستند
2ـ یک درجه از فقدان عقل، بکار نگرفتن عقل است که مشمول لهم قلوب لایعقلون بها ... هستند؛ این دسته که عوام هستند، اکثریت نیز هستند
آنانکه از عقل خویش استفاده نمیکنند، ممکن است مشمول کفران نعمت باشند
مراجعه و تقلید روشمند از کارشناس لازم است
3ـ کسانی که عقل دارند و استفاده هم میکنند ولی در راه نادرست استفاده میکنند.
آنانکه از عقل خود نادرست استفاده میکنند، افکارشان شرک آلود است؛ چون خدا را نمیبیند و خلق خدا را میبینند
اندک توجه به غیر، باعث بطلان عبادت است.
4ـ کسانی که از عقلشان استفاده میکنند ولی نه بهطور روشمند، عالمانه و متخصصانه؛ به تعبیر دیگر، عقل پخته ندارند. سه دسته اخیر مشمول روایت هستند
این روایت چند اطلاق دارد:
1ـ هر سه دسته اخیر را شامل میشود چون روایت یا آیهای که این اطلاق را قید بزند نداریم
2ـ فقدان عقل یا عدم استفاده در هریک حوزههای مختلف عقاید یا اخلاق یا رفتار
3ـ عقل میتواند احکام را در حوزههای عقاید، اخلاق و رفتار دریابد و فهم کند فی الجمله، نه بالجمله. چون نفرمود که اگر پیامبر نباشد، مایه شقاوت است، بلکه فقدان عقل را ذکر فرموده
فقدان اخس درجات عقل، ایمان، علم و مانند آن، عامل نرسیدن به سعادت است. به تعبیر دیگر برای رسیدن به سعادت وصول به همه درجات عقل و امثال آن لازم نیست.
در تاریخ چهار هزار سال گذشته جنوب شرق آسیا هیچ اثری از هیچ پیامبری نیست
قاعده «قبح عقاب بلابیان» قاعده عقلی است
اشارهای به چگونگی تحریف انجیل (در هنگام نگارش اتفاق افتاده) و تورات (عمدی است)
روایت 2ـ العقل رُقیّ الی علیین[2]
روایت3ـ كُنْ مَعَ الْحَقِّ حَيْثُمَا كَانَ و ميز ما اشتبه عليك بعقلک فان حجت الله علیک ودیعۀ فیک و برکاته عندک[3]
روایت 4ـ نبی مکرم صلی الله علیه و آله و سلم: العقل نور فی القلب یفرق به بین الحق و الباطل[4]
روایت 5ـ امیر المؤمنین صلوات الله و سلامه علیه: العقل رسول الحق[5]
روایت 6ـ وَ فِي حَدِيثِ عَلِيٍّ ع «الْعَقْلُ شَرْعٌ مِنْ دَاخِلٍ، وَ الشَّرْعُ عَقْلٌ مِنْ خَارِجٍ»[6]
[1]ـ غرر الحكم و درر الكلم، ص 481
[2]ـ غرر الحكم و درر الكلم، ص 71
[3]ـ العقل و الجهل فی الکتاب و السنه ص74
[4]ـ إرشاد القلوب إلى الصواب (للديلمي)، ج1، ص 198.
[5]ـ غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص27
[6]ـ مجمع البحرين / ج5 / 425